محمدتقی زهتابی و هویت تاریخی ترکان ایران

محمدتقی زهتابی از «تُرک‌پژوهانِ» کوشای ایران بود که بررسیِ تاریخِ باستانیِ ترکانِ ایران و کاوش در زمینه‌های تاریخیِ زبانِ ترکی در ایران و اصولِ آوایی و دیگر مسائلِ زبان‌شناختیِ ترکی را سرلوحه‌ی تحقیقاتِ خود قرار داده بود. کوشش‌های زهتابی در این زمینه از آن جهت ارزشمند است که در تاریخ‌نگاریِ رسمیِ ایران، نقشِ آشکارِ «عنصرِ ترکی» معمولا موردِ بی‌مهری قرار گرفته و حتی جعل و تحریف شده است. در این راستا، خودِ حاکمانِ ترکِ برهه‌های تاریخیِ مختلفِ ایران نیز چندان بی‌تقصیر نبوده‌اند؛ چرا که با مستحیل نمودنِ خود در گونه‌ای از باستانگراییِ «پارسی‌محور» به هویت و زبانِ ترکی بی‌توجهی کردند. در تاریخ‌نگاریِ معاصرِ ایران نیز که در دورانِ رویارویی با تمدنِ غرب آغاز می‌شود، با انقلابِ مشروطه و استقرارِ دولتِ متمرکزِ تجددگرا ادامه پیدا می‌کند، و به امروز که ایران تحتِ حکومتی تئوکراتیک است می‌رسد، در گفتمانِ رسمی کمتر سخنی از زبان و فرهنگ و هویتِ ترکانِ ایران به میان آمده. هرجا هم که سخنی از این‌ها رفته، عمدتا به صورتِ مطایبه‌آمیز و غیرِواقعی و حاشیه‌ای و بعضا مغرضانه بوده است. با نظر به چنین پیشینه‌ای است که زهتابی، با کنکاش در تاریخ‌نگاری و زبان‌شناسیِ دیرینِ ترکانِ ایران، در عینِ پر کردنِ خلاءِ تاریخ‌نگاری در بابِ این موضوع‌های بنیادی، «رنسانسِ هویتِ ترکی» را به یکی از دغدغه‌های اندیشه‌ورزی در ایرانِ معاصر تبدیل می‌کند . علی اصغر حقدار در کتابِ «محمدتقی زهتابی و هویتِ تاریخیِ ترکانِ ایران» – که بخشی از پروژه‌ی «تاریخ‌نگاریِ اندیشه‌های مدرنِ در ایرانِ» خودِ اوست – به گزارش و ارزیابیِ تحقیقاتِ دکتر زهتابی در بابِ دورانِ باستانِ هویت و زبانِ ترکانِ ایران پرداخته‌ است.

کتاب شاملِ یک مقدمه و هشت فصل می‌باشد تحتِ عناوینِ زیر:

۱) زندگی و زمانه‌ی محمدتقی زهتابی
۲) تاریخِ دیرینِ ترکانِ ایران
۳) واژه‌شناسیِ ترک
۴) اوغوزها
۵) دوره‌ی آتروپاتن در تاریخِ آذربایجان
۶) زبانِ ترکی در آذربایجان
۷) تبارشناسیِ زبانِ ترکی در دورانِ باستان
۸) منابعِ تحقیقاتی