شرح نهج البلاغه ابن میثم (جلد دوم)

مترجم: قربانعلى محمدى مقدم و على‌اصغر نوایى یحیى‌زاده نهج‌البلاغه، آن دریاى ژرف و کران ناپیدایى است که از گوهر بیان امیر سخن على(ع) تبلور یافته، که شجره نبوّت و جایگاه نزول وحى و آمد و شد فرشتگان و گنجینه دانش و مخزن حکمت است. امّا افسوس که آن مجسّمه علم و تقوا، وارث علم تمام کتاب، دانش‌پژوهان حقیقت‌طلبى را نیافت که حقایق پوشیده بر جهانیان را با آن‌ها در میان گذارد و آنچه تأمین کننده سعادت دنیا و آخرت انسان‌هاست روشن فرماید، لذا با اندوه فراوان خطاب به کمیل بن زیاد فرمود: «اى کمیل، اگر افراد مستعدّى مى‌یافتم، در این گنجینه سینه من دانش فراوانى است». آنچه حضرتش گفته و یا نوشته به ضرورت انجام پذیرفته است؛ با این وصف دریاى کران‌ناپیدایى از معارف و حکمت به وجود آمده است، که اندکى از بسیار آن را سیّد رضى(ره) جمع‌آورى کرده و نهج‌البلاغه نامیده است. باید گفت نه تنها دانشمندان مسلمان، به ظرافت و زیبایى سخن امام(ع) و عمق ژرفاى معناى بلند کلام حضرتش معترف و مقرّند، بلکه تمام متفکّران، اندیشمندان، سیاست‌مداران، حقوقدانان... همه و هر کس با هر کیش و آیینى، در برابر عظمت روح، بلندى همّت، اجراى عدالت و احقاق حقوق ملّت که در بیانات حکیمانه آن حضرت متجلّى است، سر تعظیم فرود آورده‌اند: شهرستانى مى‌گوید: «تعجّب و شگفتى ادبا تنها به ملاحظه نظم و هماهنگى و انسجام الفاظ نهج‌البلاغه نیست، دهشت و تحیّر دانشمندان فقط از برترى و تفوّق معانى آن که به سر حدّ اعجاز رسیده است، نمى‌باشد، بلکه علّت اصلى تحیّر و تعجّبشان به علّت تنوّع و گوناگون بودن اهداف و مقاصد این خطبه‌ها و سخنهاست: از قبیل پند و اندرز و امر به زهد و نهى از بدى‌ها و گناهان، دستورهاى جنگى، تشویق مردم به جهاد، تعلیم فنون مختلف علم و بحث‌هاى عالى در مورد هیئت آسمان‌ها، اوضاع افلاک، ابواب نجوم و اسرار جهان آفرینش و اثبات وجود خدا و بیانات متفاوت و پر تفنّن در معارف الهى و بحث‌هاى همه جانبه در توحید و خداشناسى، توصیف مبدأ و معاد و بحث‌هاى دامنه‌دار در امور کشور دارى و سیاست و اداره شهرها و زندگى مردم و بالا بردن سطح دانش مردم و آشنا ساختن آن‌ها با فضایل اخلاقى و انسانى و دینى و قوانینى اجتماعى و آداب معاشرت و مکارم اخلاق، توصیف شاعرانه پدیده‌هاى زندگى و مانند این‌ها از اهداف و مقاصد گوناگونى است که به عالى‌ترین مظاهر خود در نهج‌البلاغه آمده است». ترجمه یک اثر مهمّ فلسفى و برگردان آن به فارسى با عباراتى روان و زیبا کار ساده‌اى نیست. شاید دلیل این که تاکنون کسى اقدام به ترجمه این شرح نکرده، و یا حداقل یکى از ادلّه آن مشکل بودن فهم این شرح بوده است. لازم به ذکر است که در این ترجمه تنها به ترجمه شرح ابن‌میثم اکتفا نشده و توضیحات مفید و ارزشمندى نیز در پاورقى آمده است که خواننده را در فهم مطالب یارى مى‌رساند. گاه مانند خطبه شقشقیه پیش از پرداختن به ترجمه مطالبى را ذکر کرده‌اند که به عنوان مقدمه قبل از شرح آمده است.