برآورد فرسایش خاک در حوزه رودخانه زیانشای با استفاده از روش سزیوم ۱۳۷ Estimation of soil erosion in the Xihanshui River Basin by using 137Cs technique
- نوع فایل : کتاب
- زبان : فارسی
- ناشر : الزویر Elsevier
- چاپ و سال / کشور: 2012
توضیحات
چاپ شده در مجله مجله بین المللی تحقیقات رسوب – International Journal of Sediment Research
رشته های مرتبط کشاورزی، علوم خاک، فرسایش خاک و شیمی خاک
۱- مقدمه روش سزیوم ۱۳۷ در مطالعات فرسایش خاک استفاده شده است. سزیوم ۱۳۷ یگ رادیو نوکلوتید مصنوعی با نیمه عمر ۳۰٫۱۷ سال است. سزیوم ۱۳۷ به استراتوسفر آزاد شده و بر طبق تست های تسلیحات هسته ای حرارتی در اواخر ۱۹۵۰ میلادی و اوایل ۱۹۶۰ میلادی، دارای توزیع جهانی است. سزیوم ۱۳۷ به عنوان محصول شکافت هسته ای، با بارندگی وارد زمین می شود و توسط خاک سطحی و رسوبات تثبیت می شود. از آن جا که توزیع مجدد آن در پروفیل خاک ناشی از جدایش و رسوب یا شخم خاک است، ویژگی های مهاجرتی سزیوم ۱۳۷ را می توان به عنوان یک ردیاب رسوب موثر و مبنایی برای براورد سرعت فرسایش و رسوب استفاده کرد.( انتزی و همکاران ۲۰۱۰، فیلیپ و همکاران ۱۹۹۶). در بیشتر بخش های چین، رسوب سزیوم ۱۳۷ عمدتا در بین سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ میلادی رخ داده است. اگرچه حادثه چرنوبیل در اوریل ۱۹۸۶ موجب افزایش سطح سزیوم ۱۳۷ در بسیاری از مناطق دنیا شد، با این حال نقش کمی در افزایش سزیوم ۱۳۷ در چین داشت زیرا این کشور در شرق اسیا واقع شده است. اسیای غربی و اروپا به شدت تحت تاثیر این رویداد قرار گرفتند. روش سزیوم ۱۳۷ در بسیاری از مناطق برای براورد فرسایش خاک استفاده شده است(Li et al., 2003; Kosmas et al., 2001; Zhang et al., 2006; Taijiro et al., 2005; Zhang et al., 2008; Saito-Kokubu et al., 2008; Yang et al., 2006). تحقیقات انجام شده در بسیاری از محیط های دنیا نشان داده است که این روش در براورد نرخ رسوب و فرسایش دارای دقت بالایی است. به علاوه این روش نسبت به روش های پایش سنتی از جمله پتانسیل براورد های گذشته نگرانه از نرخ فرسایش و رسوب بر اساس یک بازدید میدانی و پتانسیل تجمیع اطلاعات توزیع شده برای تک تک نقاط در یک چشم انداز مورد استفاده برای مطالعه الگو های مکانی توزیع مجدد خاک مزیت دارد. از این روی در شرایط حوزه ابخیز که در آن داده های بلند مدت رسوب وجود دارند، روش سزیوم ۱۳۷ را می توان برای اندازه گیری کمی فرسایش خاک و نرخ توزیع مجدد مورد استفاده قرار داد. هدف این مطالعه استفاده از روش سزیوم ۱۳۷ برای تخمین فرسایش خاک در حوزه رودخانه زیانشای که یک شعبه ای از رودخانه یانگتز می باشد و یکی از منابع اصلی رسوب است می باشد. تولید رسوب ناشی از فرسایش در حوزه رودخانه زیان شای بر عمر سد و عملیات طبیعی سد تری گرج اثر می گذارد که این سد یکی از سه پروژه بزرگ برق آبی در دنیا است. منابع رسوب بر گرفته از سه کاربری ارضی است که شامل اراضی زراعی، اراضی دارای پوشش گیاهی و اراضی احیا شده است. این موارد در این مطالعه بحث شده و ویژگی های کلی فرسایش خاک در منطقه مورد مطالعه بدست امدند ۲٫ منطقه مورد مطالعه حوزه ابخیز رودخانه زیان شای در بخش جنوب شرق استان گانسو در چین واقع شده و دارای مساحت ۱۰۲۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع است. رودخانه زیان شای که در بالا دست رودخانه جیالینک استف از کوهستان های گیشو در نزدیکی شهر تیانشوی سرچشمه می گیرد. این رودخانه از مناطق لانگان عبور کرده و وارد استان شانکسی می شود و سپس در لوینگ به رودخانه جیالیتک می ریزد. منطقه شمالی رودخانه زیانشای به فلات لسی زهکشی می شود. حوزه ابخیز زیانشی با حوزه رودخانه زرد ر شمال هم مرز است. این حوزه دارای بارندگی ساالنه ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلی متر است و بارندگی از ژولای تا سپتامبر رخ می دهد. از این روی این بارندگی ها منجر به فرسایش جدی در مناطق لسی می شوند. برای مثال، منطقه شمالی ایستگاه هیدرولوژیکی داکیو دارای مساحت ۶۴۹۱ کیلومتر مربع است. تولید رسوب سالانه آن برابر با ۲۱٫۲ میلیون تن و نرخ انتقال رسوب سالانه برابر با ۳۲۶۰ کیلومتر مربع بر سال است. از ای روی این حوزه یکی از بزرگ ترین مناطق تولید رسوب چین است. منبع از دست رفت خاک در رودخانه زیان شای شامل فرسایش خندقی، حرکات توده ای خاک، جریان های واریزه ای، فرسایش ناشی از انجماد-ذوب، فرسایش بادی و فرسایش ناشی از استخراج طلا است. دانش مربوط به این فرسایش ها برای تعیین میزان بیلان رسوب لازم است که امکان توزیع رسوب را در بخش های مختلف حوزه می دهد. این مطالعه به بررسی ابعاد اساسی بیلان رسوب در حوزه زیانشای با استفاده از روش سزیوم ۱۳۷ می پردازد.
رشته های مرتبط کشاورزی، علوم خاک، فرسایش خاک و شیمی خاک
۱- مقدمه روش سزیوم ۱۳۷ در مطالعات فرسایش خاک استفاده شده است. سزیوم ۱۳۷ یگ رادیو نوکلوتید مصنوعی با نیمه عمر ۳۰٫۱۷ سال است. سزیوم ۱۳۷ به استراتوسفر آزاد شده و بر طبق تست های تسلیحات هسته ای حرارتی در اواخر ۱۹۵۰ میلادی و اوایل ۱۹۶۰ میلادی، دارای توزیع جهانی است. سزیوم ۱۳۷ به عنوان محصول شکافت هسته ای، با بارندگی وارد زمین می شود و توسط خاک سطحی و رسوبات تثبیت می شود. از آن جا که توزیع مجدد آن در پروفیل خاک ناشی از جدایش و رسوب یا شخم خاک است، ویژگی های مهاجرتی سزیوم ۱۳۷ را می توان به عنوان یک ردیاب رسوب موثر و مبنایی برای براورد سرعت فرسایش و رسوب استفاده کرد.( انتزی و همکاران ۲۰۱۰، فیلیپ و همکاران ۱۹۹۶). در بیشتر بخش های چین، رسوب سزیوم ۱۳۷ عمدتا در بین سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ میلادی رخ داده است. اگرچه حادثه چرنوبیل در اوریل ۱۹۸۶ موجب افزایش سطح سزیوم ۱۳۷ در بسیاری از مناطق دنیا شد، با این حال نقش کمی در افزایش سزیوم ۱۳۷ در چین داشت زیرا این کشور در شرق اسیا واقع شده است. اسیای غربی و اروپا به شدت تحت تاثیر این رویداد قرار گرفتند. روش سزیوم ۱۳۷ در بسیاری از مناطق برای براورد فرسایش خاک استفاده شده است(Li et al., 2003; Kosmas et al., 2001; Zhang et al., 2006; Taijiro et al., 2005; Zhang et al., 2008; Saito-Kokubu et al., 2008; Yang et al., 2006). تحقیقات انجام شده در بسیاری از محیط های دنیا نشان داده است که این روش در براورد نرخ رسوب و فرسایش دارای دقت بالایی است. به علاوه این روش نسبت به روش های پایش سنتی از جمله پتانسیل براورد های گذشته نگرانه از نرخ فرسایش و رسوب بر اساس یک بازدید میدانی و پتانسیل تجمیع اطلاعات توزیع شده برای تک تک نقاط در یک چشم انداز مورد استفاده برای مطالعه الگو های مکانی توزیع مجدد خاک مزیت دارد. از این روی در شرایط حوزه ابخیز که در آن داده های بلند مدت رسوب وجود دارند، روش سزیوم ۱۳۷ را می توان برای اندازه گیری کمی فرسایش خاک و نرخ توزیع مجدد مورد استفاده قرار داد. هدف این مطالعه استفاده از روش سزیوم ۱۳۷ برای تخمین فرسایش خاک در حوزه رودخانه زیانشای که یک شعبه ای از رودخانه یانگتز می باشد و یکی از منابع اصلی رسوب است می باشد. تولید رسوب ناشی از فرسایش در حوزه رودخانه زیان شای بر عمر سد و عملیات طبیعی سد تری گرج اثر می گذارد که این سد یکی از سه پروژه بزرگ برق آبی در دنیا است. منابع رسوب بر گرفته از سه کاربری ارضی است که شامل اراضی زراعی، اراضی دارای پوشش گیاهی و اراضی احیا شده است. این موارد در این مطالعه بحث شده و ویژگی های کلی فرسایش خاک در منطقه مورد مطالعه بدست امدند ۲٫ منطقه مورد مطالعه حوزه ابخیز رودخانه زیان شای در بخش جنوب شرق استان گانسو در چین واقع شده و دارای مساحت ۱۰۲۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع است. رودخانه زیان شای که در بالا دست رودخانه جیالینک استف از کوهستان های گیشو در نزدیکی شهر تیانشوی سرچشمه می گیرد. این رودخانه از مناطق لانگان عبور کرده و وارد استان شانکسی می شود و سپس در لوینگ به رودخانه جیالیتک می ریزد. منطقه شمالی رودخانه زیانشای به فلات لسی زهکشی می شود. حوزه ابخیز زیانشی با حوزه رودخانه زرد ر شمال هم مرز است. این حوزه دارای بارندگی ساالنه ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلی متر است و بارندگی از ژولای تا سپتامبر رخ می دهد. از این روی این بارندگی ها منجر به فرسایش جدی در مناطق لسی می شوند. برای مثال، منطقه شمالی ایستگاه هیدرولوژیکی داکیو دارای مساحت ۶۴۹۱ کیلومتر مربع است. تولید رسوب سالانه آن برابر با ۲۱٫۲ میلیون تن و نرخ انتقال رسوب سالانه برابر با ۳۲۶۰ کیلومتر مربع بر سال است. از ای روی این حوزه یکی از بزرگ ترین مناطق تولید رسوب چین است. منبع از دست رفت خاک در رودخانه زیان شای شامل فرسایش خندقی، حرکات توده ای خاک، جریان های واریزه ای، فرسایش ناشی از انجماد-ذوب، فرسایش بادی و فرسایش ناشی از استخراج طلا است. دانش مربوط به این فرسایش ها برای تعیین میزان بیلان رسوب لازم است که امکان توزیع رسوب را در بخش های مختلف حوزه می دهد. این مطالعه به بررسی ابعاد اساسی بیلان رسوب در حوزه زیانشای با استفاده از روش سزیوم ۱۳۷ می پردازد.
Description
۱ Introduction The 137Cs technique has been used in soil erosion studies since the 1960s. 137Cs is an artificial radionuclide with a half-life of 30.17yr. It was released into the stratosphere and globally distributed following thermonuclear weapon tests in the late 1950s and early 1960s. As a by-product of nuclear fission, 137Cs fell on the earth with rainfall and was strongly fixed by surface soil and sediment. Since the subsequent redistribution in the soil profile is mainly caused by soil detachment and deposition or soil tillage, the migration characteristics of 137Cs can be used as an effective sediment tracer that can provide a basis for estimating soil erosion and deposition rates (Estrany et al., 2010; Philip et al., 1996). In most parts of China, 137Cs deposition mainly occurred in the 1950-1970s. Although the Chernobyl nuclear accident of April 1986 in the Soviet Union caused the first settlement peak of 137Cs in most regions of the globe, it contributed to little fall-out in China which territory is located in East Asia, far away from the site of the accident. Europe and West Asia were very severely affected (Qi et al., 2006). The 137Cs technique has been used in many regions for estimating soil erosion (Li et al., 2003; Kosmas et al., 2001; Zhang et al., 2006; Taijiro et al., 2005; Zhang et al., 2008; Saito-Kokubu et al., 2008; Yang et al., 2006). Research conducted in many worldwide environments has demonstrated that this technique is accurate in estimating soil loss and sediment deposition rates. Moreover, this technique presents many advantages over conventional monitoring techniques (Loughran, 1989), including the potential for deriving retrospective estimates of erosion and deposition rates based on a single site visit, and the potential for assembling distributed information for individual points in the landscape that can be used to study spatial patterns of soil redistribution. Thus, in watersheds situations where there is a lack of sediment data over a long term, the 137Cs technique can be used to quickly and accurately quantify soil erosion and redistribution rates. The focus of this study is to use the 137Cs technique for estimating soil erosion in the Xihanshui River Basin, a tributary to the Upper Yangtze River Basin and one of its major sediment sources. This is of special interest. Sediment production due to soil erosion in the Xihanshui River Basin directly affects the service life-span and normal operations of the Three Gorges Dam, the biggest hydro-power project in the world. The sediment sources are from three representative land uses that include cultivated land, vegetated land, and revegetated land. These are discussed in this study, and general characteristics of typical soil erosion were obtained for the Xihanshui River Basin. ۲ Study area The Xihanshui River Basin is located in the south-eastern part of Gansu Province, China, and covers an area of 1.02×۱۰۴ km2 . The Xihanshui River, an upstream tributary of the Jialing River, has its source in the Qishou Mountains near Tianshui City, Gansu. This river crosses the Longnan regions, that include Lixian, Xihe, Chengxian, and Kangxian, then enters Shaanxi Province and joins the Jialing River at Lueyang (Fig. 1). The area north of the Xihanshui River drains the southwestern edge of the Loess Plateau. The Xihanshui watershed borders the Yellow River Basin in the north. The basin has an annual precipitation ranging from 400 to 800 mm, and rainstorms occur mostly from July to September. Therefore, these rainstorms readily cause serious erosion in the loess region. For example, the basin north of the Daqiao Hydrological Station covers an area of 6,491 km2 . It has an annual sediment yield of 21.2 million tons and an annual sediment transport rate of 3,260 t km-2 yr-1. Therefore, this basin has been one of the largest producing sediment yield areas of China. The sources of soil loss in the Xihanshui River Basin are gully erosion, soil mass movement, debris flow, freeze-thaw erosion, wind erosion, and erosion caused by gold mining. Knowledge of these soil losses is essential for determining sediment budgets which would allow the distribution of sediment in different parts of a river basin (Wang et al., 2007). This study discusses the fundamental aspects of sediment budgeting as applied to the Xihanshui River Basin, using the 137Cs technique.