استفاده از مدل ترکیبی چشم انداز پایدار برای ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی طبیعی (فضا های سبز شهری): مطالعه موردی از رودخانه های تهران Using the Component Model of Sustainable Landscape for the Quality Assessment of Urban Natural Public Spaces: A Case Study from Tehran’s River-valleys
- نوع فایل : کتاب
- زبان : فارسی
- چاپ و سال / کشور: 2011
توضیحات
چاپ شده در مجله بین المللی معماری و توسعه شهری – International Journal Of Architecture and Urban Development
رشته های مرتبط جغرافیا و مهندسی فضای سبز، جغرافیا، جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مقدمه تهران در یک دشت بین رشته کوه های البرز و مرز شمالی بیابان مرکزی ایران واقع شده است. از ویژگی های جغرافیایی منظر و چشم انداز تهران، می توان به دامنه های شمالی اشاره کرد که از اهمیت اکولوژیکی بالایی از حیث منابع آبی، اقلیم کوهستان و فضای سبز برخوردار است. شرایط زیست محیطی این مناطق اثر مستقیمی بر روی این منظر و چشم انداز تهران دارند. هر آسیب زیست محیطی یا آلودگی این مناطق می تواند عواقب و اثرات مستقیمی بر بقیه مناظر و چشم انداز داشته باشد. تغییرات در استفاده از دالان های طبیعی و زیست محیطی این مناطق و به طور کلی ساختار های ارضی که عملکرد زیستی آن ها که منشاء خدمات اکولوژیکی چشم انداز و منظر هستند، یکی از نگرانی های اصلی برنامه ریزی منظر تهران برای حفظ و بهبود کیفیت اکولوژیکی، شهری و اجتماعی می باشد. به منظور ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی شهری تهران ناشی از محیط های طبیعی شهری، ما بایستی یک مدل مفهومی را با معیار ها و مولفه های جامع ارایه کنیم تا از طریق آن ها، کیفیت فضا های عمومی طبیعی شهری را ارزیابی کنیم. ارزیابی دقیق فضا های عمومی طبیعی و شهری و ارزیابی کمبود های فعلی آن ها به توسعه محیط شهری با کیفیت کمک می کند. با بررسی مدل های مفهومی موجود، این مطالعه، یک مدل مفهومی جدید را برای ارزیابی کیفیت محیط های طبیعی تهران ارایه می کند( شکل ۱). در برنامه ریزی و طراحی محیط های طبیعی شهری و فضا های سبز، ما بایستی به بررسی مدیریت چند جانبه منظر و فعالیت های انسانی از نقطه نظر مناظر و فضا های سبز شهری بپردازیم که اشاره به یک واحد جغرافیایی دارد که از ویژگی های بارز آن الگوی ویژه نوع اکوسیستم بوده و با اثرات متقابل نیرو های جغرافیایی، اکولوژیکی و انسانی ایجاد می شود( فورمن ۱۹۹۵،استینر ۲۰۰۰). به گفته لینهان و گراس(۱۹۹۸)، مناظر و فضای سبز طبیعی توسط انسان تغییر می یابند. هر فعالیت انسانی نظیر ساختمان سازی، در یک یا چند اکوسیستم به وقوع می پیوندد. ایجاد اکوسیستم های زیست محیطی پیچیده و تداوم پایداری آن ها نیازمند یک هم زیستی و روابط متوازن عناصر و مو.لفه های آن ها با یک دیگر و نیز با محیط های بزرگ تر است. از نظر اپدام، منظر یا چشم انداز، یک واحد برنامه ریزی با تاکید ویژه به فعالیت های انسانی می باشد که بر تحول و پویایی تعادل و توازن اکولوژیکی تاثیر می گذارد( اپدام و همکاران ۲۰۰۶). از آنجا که محیط های طبیعی، میراث شهر های ما می باشند و نگه داری و حفاظت از آن ها برای استمرار حیات شهری لازم است، توجه ویژه به اصول اکولوژی منظر در یک مدل ارایه شده برای بررسی کیفیت فضا های سبزنمودار مکان یکی از ابزار های pps می باشد که به ارزیابی مکان کمک زیادی می کند. حلقه درونی نشان دهنده صفات کلیدی، حلقه میانی شامل ویژگی های ملموس و حلقه بیرونی شامل داده های قابل اندازه گیری است. از آنجا که هر اکوسیستم شهری متشکل از یک مجموعه کاملی از مناظر است که کم و بیش پایدار هستند، هر راهبرد طراحی و برنامه ریزی، به ویژه در مناظر و چشم انداز های بزرگ مقیاس، بایستی اصول شبکه های اکولوژیک را برای تلفیق اکولوژی در توسعه پایدار اراضی در نظر بگیرد. این دلایل بیانگر لزوم استفاده از یک مدل جامع برای بررسی کیفیت فضا های شهری عمومی می باشد که ناشی از احیای محیط های طبیعی شهری است. با تجزیه تحلیل مدل های ترکیبی موجود، این مطالعه تلاش می کند تا یک مدل ترکیبی جامع را برای کاربرد اصول اکولوژی منظر برای فرایند احیای محیط های شهری طبیعی و فرایند مستمر اثرات متقابل و تعامل اکوسیستم، محیط زیست و انسان در فضا های طبیعی شهری ارایه کند. در ارایه یک مدل جامع جدید، یکپارچه سازی مفاهیم اساسی و بنیادین برای ارزیابی کیفیت فضای مورد استفاده توسط مدل هایی نظیر PPS( پروژه فضای عمومی)( شکل ۲)، فضای CABE ( کمیسیون معماری و محیط ساختمانی)(جدول ۱) و پایداری مکانی اجتماعی( مقصودی ۲۰۰۷)(جدول ۲)پیاده سازی و اجرا شده است.PPS حاصل بررسی کیفیت فضاهای شهری در بیش از ۱۰۰۰ فضای عمومی است: فضای CABE، یک مدل پیشنهادی با ایده جامع غالب برای ایجاد فضا های عمومی با یک استاندارد بالای کیفیت و ارزش بوده و پایداری اجتماعی و مکانی منجر به ارایه ایده هایی در خصوص مدرنیسم، فرمالیته اداری، رادیکالیسم و طبعیت گرایی برای متخصصان طراحی و برنامه ریزی شهری در راستای تحلیل کیفیت فضا های عمومی شهری در اختیار می گذارد. در این مدل ها، ضرورت اصول اکولوژی منظر برای ارزیابی فرایند های به هم پیوسته سیستم های طبیعی و اجتماعی کاملا مشهود است:PPS یک فرایند مبتنی بر برنامه ریزی است و فضای CABE بسیاری از معیار ها را نادیده می گیرد و پایداری اجتماعی مکانی تنها چارچوب زمانی ساخت پروژه را در نظر گرفته و در عین حال ارزش سیستم های مکانی را نادیده می گیرد. برای معرفی مدل ترکیبی منظر پایدار در سطح اکولوژی سیستم، ابعاد سیستم زیستی و طبیعی از یک سو و برنامه های انسانی و سیستم ایده از سوی دیگر، قابل شناسایی می باشند. از طریق تعاملات و اثرات متقابل، مولفه های ساختار اکولوژیک، عملکرد اکولوژیک، ساختار فکری و تعادل اکولوژیکی قابل تعریف می شوند( شکل ۳-۴). در سطح اکولوژی شهری، ابعاد محیط زیست و سیستم ساختمانی از یک سو و فعالیت انسان و شکل سیستم از سوی دیگر، قابل شناسایی هستند. با اثرات متقابل و تعاملات طبیعی، پایداری محیط زیست و ساختار های قالبی، قابل تعریف هستند( شکل ۳-۴). در نهایت، در سطح اکولوژی انسانی، ابعاد سیستم انسانی و منظر از یک سو و رفتار اجتماعی و سیستم ایده ال از سوی دیگر قابل شناسایی بوده و با تعاملات متقابل، اجزای ساختار اجتماعی، عملکرد اجتماعی، برتری اجتماعی و ساختار قابل تعریف هستند( شکل ۳-۴). شهری بسیار مهم است. اکولوژی منظر بر ساختار ، عملکرد و تحولات و غییرات محیط زیست متمرکز بوده و تلاش می کند تا الگو ها و اثرات متقابل بین عناصر منظر، لکه ها، دالان ها و ماتریس را بیابد( فورمن ۱۹۹۵، اینگونگولی ۲۰۰۲).
رشته های مرتبط جغرافیا و مهندسی فضای سبز، جغرافیا، جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مقدمه تهران در یک دشت بین رشته کوه های البرز و مرز شمالی بیابان مرکزی ایران واقع شده است. از ویژگی های جغرافیایی منظر و چشم انداز تهران، می توان به دامنه های شمالی اشاره کرد که از اهمیت اکولوژیکی بالایی از حیث منابع آبی، اقلیم کوهستان و فضای سبز برخوردار است. شرایط زیست محیطی این مناطق اثر مستقیمی بر روی این منظر و چشم انداز تهران دارند. هر آسیب زیست محیطی یا آلودگی این مناطق می تواند عواقب و اثرات مستقیمی بر بقیه مناظر و چشم انداز داشته باشد. تغییرات در استفاده از دالان های طبیعی و زیست محیطی این مناطق و به طور کلی ساختار های ارضی که عملکرد زیستی آن ها که منشاء خدمات اکولوژیکی چشم انداز و منظر هستند، یکی از نگرانی های اصلی برنامه ریزی منظر تهران برای حفظ و بهبود کیفیت اکولوژیکی، شهری و اجتماعی می باشد. به منظور ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی شهری تهران ناشی از محیط های طبیعی شهری، ما بایستی یک مدل مفهومی را با معیار ها و مولفه های جامع ارایه کنیم تا از طریق آن ها، کیفیت فضا های عمومی طبیعی شهری را ارزیابی کنیم. ارزیابی دقیق فضا های عمومی طبیعی و شهری و ارزیابی کمبود های فعلی آن ها به توسعه محیط شهری با کیفیت کمک می کند. با بررسی مدل های مفهومی موجود، این مطالعه، یک مدل مفهومی جدید را برای ارزیابی کیفیت محیط های طبیعی تهران ارایه می کند( شکل ۱). در برنامه ریزی و طراحی محیط های طبیعی شهری و فضا های سبز، ما بایستی به بررسی مدیریت چند جانبه منظر و فعالیت های انسانی از نقطه نظر مناظر و فضا های سبز شهری بپردازیم که اشاره به یک واحد جغرافیایی دارد که از ویژگی های بارز آن الگوی ویژه نوع اکوسیستم بوده و با اثرات متقابل نیرو های جغرافیایی، اکولوژیکی و انسانی ایجاد می شود( فورمن ۱۹۹۵،استینر ۲۰۰۰). به گفته لینهان و گراس(۱۹۹۸)، مناظر و فضای سبز طبیعی توسط انسان تغییر می یابند. هر فعالیت انسانی نظیر ساختمان سازی، در یک یا چند اکوسیستم به وقوع می پیوندد. ایجاد اکوسیستم های زیست محیطی پیچیده و تداوم پایداری آن ها نیازمند یک هم زیستی و روابط متوازن عناصر و مو.لفه های آن ها با یک دیگر و نیز با محیط های بزرگ تر است. از نظر اپدام، منظر یا چشم انداز، یک واحد برنامه ریزی با تاکید ویژه به فعالیت های انسانی می باشد که بر تحول و پویایی تعادل و توازن اکولوژیکی تاثیر می گذارد( اپدام و همکاران ۲۰۰۶). از آنجا که محیط های طبیعی، میراث شهر های ما می باشند و نگه داری و حفاظت از آن ها برای استمرار حیات شهری لازم است، توجه ویژه به اصول اکولوژی منظر در یک مدل ارایه شده برای بررسی کیفیت فضا های سبزنمودار مکان یکی از ابزار های pps می باشد که به ارزیابی مکان کمک زیادی می کند. حلقه درونی نشان دهنده صفات کلیدی، حلقه میانی شامل ویژگی های ملموس و حلقه بیرونی شامل داده های قابل اندازه گیری است. از آنجا که هر اکوسیستم شهری متشکل از یک مجموعه کاملی از مناظر است که کم و بیش پایدار هستند، هر راهبرد طراحی و برنامه ریزی، به ویژه در مناظر و چشم انداز های بزرگ مقیاس، بایستی اصول شبکه های اکولوژیک را برای تلفیق اکولوژی در توسعه پایدار اراضی در نظر بگیرد. این دلایل بیانگر لزوم استفاده از یک مدل جامع برای بررسی کیفیت فضا های شهری عمومی می باشد که ناشی از احیای محیط های طبیعی شهری است. با تجزیه تحلیل مدل های ترکیبی موجود، این مطالعه تلاش می کند تا یک مدل ترکیبی جامع را برای کاربرد اصول اکولوژی منظر برای فرایند احیای محیط های شهری طبیعی و فرایند مستمر اثرات متقابل و تعامل اکوسیستم، محیط زیست و انسان در فضا های طبیعی شهری ارایه کند. در ارایه یک مدل جامع جدید، یکپارچه سازی مفاهیم اساسی و بنیادین برای ارزیابی کیفیت فضای مورد استفاده توسط مدل هایی نظیر PPS( پروژه فضای عمومی)( شکل ۲)، فضای CABE ( کمیسیون معماری و محیط ساختمانی)(جدول ۱) و پایداری مکانی اجتماعی( مقصودی ۲۰۰۷)(جدول ۲)پیاده سازی و اجرا شده است.PPS حاصل بررسی کیفیت فضاهای شهری در بیش از ۱۰۰۰ فضای عمومی است: فضای CABE، یک مدل پیشنهادی با ایده جامع غالب برای ایجاد فضا های عمومی با یک استاندارد بالای کیفیت و ارزش بوده و پایداری اجتماعی و مکانی منجر به ارایه ایده هایی در خصوص مدرنیسم، فرمالیته اداری، رادیکالیسم و طبعیت گرایی برای متخصصان طراحی و برنامه ریزی شهری در راستای تحلیل کیفیت فضا های عمومی شهری در اختیار می گذارد. در این مدل ها، ضرورت اصول اکولوژی منظر برای ارزیابی فرایند های به هم پیوسته سیستم های طبیعی و اجتماعی کاملا مشهود است:PPS یک فرایند مبتنی بر برنامه ریزی است و فضای CABE بسیاری از معیار ها را نادیده می گیرد و پایداری اجتماعی مکانی تنها چارچوب زمانی ساخت پروژه را در نظر گرفته و در عین حال ارزش سیستم های مکانی را نادیده می گیرد. برای معرفی مدل ترکیبی منظر پایدار در سطح اکولوژی سیستم، ابعاد سیستم زیستی و طبیعی از یک سو و برنامه های انسانی و سیستم ایده از سوی دیگر، قابل شناسایی می باشند. از طریق تعاملات و اثرات متقابل، مولفه های ساختار اکولوژیک، عملکرد اکولوژیک، ساختار فکری و تعادل اکولوژیکی قابل تعریف می شوند( شکل ۳-۴). در سطح اکولوژی شهری، ابعاد محیط زیست و سیستم ساختمانی از یک سو و فعالیت انسان و شکل سیستم از سوی دیگر، قابل شناسایی هستند. با اثرات متقابل و تعاملات طبیعی، پایداری محیط زیست و ساختار های قالبی، قابل تعریف هستند( شکل ۳-۴). در نهایت، در سطح اکولوژی انسانی، ابعاد سیستم انسانی و منظر از یک سو و رفتار اجتماعی و سیستم ایده ال از سوی دیگر قابل شناسایی بوده و با تعاملات متقابل، اجزای ساختار اجتماعی، عملکرد اجتماعی، برتری اجتماعی و ساختار قابل تعریف هستند( شکل ۳-۴). شهری بسیار مهم است. اکولوژی منظر بر ساختار ، عملکرد و تحولات و غییرات محیط زیست متمرکز بوده و تلاش می کند تا الگو ها و اثرات متقابل بین عناصر منظر، لکه ها، دالان ها و ماتریس را بیابد( فورمن ۱۹۹۵، اینگونگولی ۲۰۰۲).
Description
INTRODUCTION Tehran is located in a plain between Alborz Mountains and the northern border of the Central Desert of Iran. Among the geographical features of Tehran’s landscape are the foothill areas at the north, which are of high ecological importance in terms of water resources, plantation and mountain climate. Environmental conditions of these regions directly influence Tehran’s landscape. Any ecological damage or the pollution of these areas has direct consequences for the rest of the landscape. Changes in the use of environment and natural corridors of these regions and in general any land structure whose biological function is defined to be the origin of landscape ecological services is the main concern of Tehran’s landscape planning to maintain and improve its ecological, urban and societal quality. In order to evaluate the quality of Tehran’s urban public spaces resulting from the recreation of urban natural environments, we need to provide a conceptual model with comprehensive components and criteria, with which the quality of urban natural public spaces can be assessed. Accurate evaluation of urban natural public spaces and an assessment of their current deficiencies will help towards the development of highly qualified urban environment. By scrutinizing existing conceptual models, the study provides a new conceptual model to assess the quality of Tehran’s river-valleys’ natural environments (Fig. 1). In planning for urban natural environment, we need to look at a multilateral management of landscape and human activities from an urban landscape point of view, referring to a geographical unit characterized by a specific pattern of ecosystem type and formed by interactions of geographical, ecological and human-induced forces (Forman, 1995; Steiner, 2000). Mentioned by Linehan and Gross (1998), landscapes change, form and transform anthropocentrically. Every human activity, such as building the environment, takes place in one or more ecosystems. Establishment and continual sustainability of complex environmental ecosystems requires coexistence and balanced relations of their elements with each other and also with larger environments. Opdam refers to landscape as a unit of planning, with considerable attention paid to human activities that influence the transformation and dynamics of the ecological balance (Opdam et al., 2006). Since natural environments are heritage of our cities and their maintenance and protection is necessary for continuation of urban life, it is very important to give special attention to the principles of landscape ecology in a model provided for investigating the quality of urban natural public spaces. Landscape ecology focuses on structures, functions and transformations of the environment, attempting to find patterns and interactions between landscape elements, patches, corridors and the matrix (Forman, 1995; Ingeognoli, 2002). As any urban ecosystem consists of a whole set of landscapes that are more or less sustainable, any planning and design strategy, especially in large scale landscapes, should consider the principles of ecological networks to integrate ecology into sustainable land development. These are the reasons that necessitate the proposal of a comprehensive component model for investigating the quality of urban public spaces that have been born out of regenerating urban natural environments. By analyzing existing component models, this study has attempted to provide a comprehensive component model for the application of landscape ecology principles to the regeneration process of urban natural environments and the continuous process of sustaining ecosystem, environment and human interactions in urban natural public spaces. In providing a new comprehensive model, the integration of the fundamental concepts for the evaluation of the quality of space used by models such as PPS (Project for Public Spaces) (Fig. 2), CABE Space (Commission for Architecture and the Built Environment) (Table 1), and Socio-spatial Sustainability (Maghsoudi, 2007) (Table 2) has been implemented. PPS is the result of investigating the quality of urban spaces in more than 1000 public spaces; CABE Space is a proposed model with a prominent comprehensive idea in order to create public spaces with a high standard of quality and value; and Sociospatial Sustainability gives a conclusion for the collective ideas of modernism, formalism, radicalism and naturalism to urban planning specialists in order to analyze the quality of urban public spaces. In these models the necessity of landscape ecology principles for evaluating the interconnecting process of social and natural systems is identifiable: PPS is planning oriented; CABE Space ignores many criteria; and Sociospatial Sustainability only considers the timeframe of project construction, while disregarding the value of spatial built systems. For introducing the component model of Sustainable Landscape, in the level of system ecology, aspects of nature and bio system on the one hand, and manmade program and idea system on the other hand, are identifiable. By their mutual interactions, components of ecological structure, ecological function, thought structure and ecological equilibrium are definable (Fig. 3 and Fig. 4). In the level of urban ecology, aspects of environment and built system on the one hand, and human activity and form system on the other hand, are identifiable. By their mutual interactions, components of spatial structure, environmental function, mold structure and environment sustainability are definable (Fig. 3 and Fig. 4). And finally, in the level of human ecology, aspects of landscape and human system on the one hand, and social behavior and ideal system on the other hand, are identifiable and by their mutual interactions, components of social structure, social function, meaning structure and social excellence are definable (Fig. 3 and Fig. 4).