بحران سکونتگاه های انعطاف پذیر شهری DISASTER RESILIENT URBAN SETTLEMENTS
- نوع فایل : کتاب
- زبان : فارسی
توضیحات
رشته های مرتبط: معماری، شهرسازی، مدیریت شهری و طراحی شهری
۱-مقدمه ۱-۱ فرضیه و سوالات تحقیق اخیرا، بحران های طبیعی با اثرات مخرب بر روی سکونت گاه های انسان گسترش یافته است. با توجه به همین موضوع، هدف این مطالعه، بررسی و امکان سنجی طراحی یک مدل تاب آوری بحران برای سکونت گاه های شهری است. از آن جا که سکونت گاه های شهری، زیستگاه های انسانی پرجمعیت و همراه با زیرساخت ها و ساختمان ها می باشند، ولی آن ها در معرض خطرات بالای بحران های طبیعی می باشند. در صورتی که راهبرد های برنامه ریزی جدید در قالب رویکرد های کاهش اثرات بحران در فرایند توسعه شهری اعمال نشود، سکونت گاه های شهری بیشتر در معرض خطرات بحران های طبیعی قرار خواهند گرفت. یک سری اصول، سیاست ها، راهبرد ها و استاندارد ها در خصوص سکونت گاه های شهری در معرض بحران برای کاهش اثرات بحران وجود دارند. به طور کلی، فرض زیر، یک متغیر مهم در این مطالعه محسوب می شود: فرضیه: از آن جا که سکونت گاه های شهری به طیف وسیعی از بحران های طبیعی آسیب پذیر می باشند، راهبرد ها و مفاهیم جدید برای بهبود تاب آوری بحران سکونت گاه های شهری مورد نیاز هستند. برای روشن شدن فرضیه فوق، دو مسئله، یعنی سکونت گاه های شهری و تاب اوری بحران نیاز به توضیح دارند. در بخش ها و فصول ذیل، توضیحات بیشتر در مورد سکونت گاه های شهری و تاب اوری بحران ارایه شده است.( به بخش ۱-۲ : تعلریف و مفاهیم و ۴-۱: تحلیل خطرات موجود در سکونت گاه های شهری مراجعه کنید). از دلایل آسیب پذیر سکونت گاه های شهری به بحران های طبیعی می توان به موارد زیر اشاره کرد: جمعیت زیاد، ساخت و ساز انبوه از حیث زیر ساخت و فراساخت، کاهش کیفیت و تخریب محیط زیست به دلیل افزایش جمعیت و ساخت و ساز انبوه، سرمایه گذاری فنی و اقتصادی زیاد. از این روی، سکونت گاه های شهری باید به بلایای طبیعی تاب آور باشند و این به معنی تاب آوری و انعطاف پذیری در حل چالش های ویژه مربوط به بحران های طبیعی مختلف است. در این فرضیه، اهداف اصلی، جمع اوری داده ها از مطالعات بین المللی نظیر گزارش های طرح سازمان ملل، بانک جهانی و اتحادیه اروپا و نیز یک سری کشور ها، تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های سکونت گاه های شهری مستعد بلایای طبیعی: انتقال درس های فراگرفته شده از زلزله ۱۹۹۹ در ترکیه و تست کتاب چه های پیشنهادی می باشد. روش های اتخاذ شده از جمله مدل تاب آوری بحران متشکل از یک بخش تجربی و نظری است. بخش نظری متشکل از مرور منابع، تحقیقات میدانی، بازدید های میدانی و مطالعات اسنادی ، ارزیابی طرح و درس های فرا گرفته شده از کشور ها و پروژه های مختلف است. بخش تجربی در بر گیرنده یک مطالعه موردی تفصیلی در خصوص زلزله است. اگرچه این مطالعه در بر گیرنده همه انواع بلایای طبیعی می شود، با این حال تست مدل تاب آوری بحران بررای تک تک بحران، عملی نیست. بر اساس تجربه میدانی خود محقق، زلزله ها به صورت موضوع مورد مطالعه در این جا در نظر گرفته شدند. یالوا شهری در ترکیه است که در بخش سواحل جنوب شرقی دریای مرمر واقع شده و کلوکن شهری در آلمان در امتداد رود راین در ایالت فدرال شمال راین برای مطالعه موردی در نظر گرفته شد. اگرچه یالوا، زلزله بسیار شدیدی را در ۱۹۹۹ تجربه کرد، کلوگن هنوز زلزله شدیدی را علی رغم لرزه خیزی بالای خود تجربه نکرده است. این تفاوت، فرصتی را برای تست مدل تاب آوری بحران که بر اساس درس های آموخته شده از زلزله های ۱۹۹۹ در ترکیه طراحی شده است در اختیار گذاشت. بخش اصلی این مطالعه، بر اساس نمونه های دیگر از تجربه شخصی در دولت ترکیه در زمینه برنامه ریزی شهری و کاهش اثرات بحران، تست مدل های پیشنهادی و نقد های مربوط به موسسات علمی و بین المللی نگاشته شده است. برای رسیدن به اهداف مطالعات نظری و عملی، سوالات تحقیق زیر رهنمودی را در اختیار می گذارد: سوالات تحقیق • خطرات بحران را برای سکونت گاه های شهری چگونه می توان تعریف و دسته بندی کرد؟ • کدام نوع پیشرفت و بهبود برای توسعه تاب آوری بحران سکونت گاه های شهری باید پیشنهاد کرد( توسعه سیاست تاب آوری، طرح کاهش اثرات بحران، فرایند کنترل موثر در خصوص کیفیت زیر ساخت، قانون گذاری جامع، آگاهی عمومی)؟ • چگونه می توان قوانین عمومی و کلی را از حیث شرایط محلی متفاوت برای سکونت گاه های شهری تاب آور به بحران فرموله سازی و تدوین کرد؟ • آیا امکان اشتقاق اصول، رهنمود ها، راهبرد ها واستاندارد ها از بازنگری بهترین عملیات جهانی وجود دارد؟ • آیا امکان تست این اصول، رهنمود ها، راهبرد ها و استاندارد ها در یک مطالعه موردی وجود دارد؟ ۱-۲ تعاریف و مفاهیم تعاریف و مفاهیم مسائل مهمی هستند زیرا هنوز یک تعریف یا اصطلاح جامع در رابطه با بحران تثبیت نشده است. در این مطالعه، از آن جا که مفهوم اصلی تاب آوری است، اصطلاحاتی نظیر بحران، خسارت، خطر، زیان، تاب آوری، بازیابی و کاهش اثر بحران به طور دقیق مطالعه می شود. مفاهیم مورد استفاده در این مطالعه، بیشتر فیزیکی هستند تا اجتماعی. از این روی، مفاهیمی نظیر خسارت، زیان، خسارت، ریسک، تاب اوری نشان دهنده بعد فیزیکی مکان های استقرار است. از سوی دیگر، بلایای طبیعی به خصوص زلزله ها، موضوع اصلی مطالعه هستند. به همین دلیل مفاهیم معدودی نظیر سازگاری و توان مقابله بر اساس خصوصیات بلایای طبیعی تعریف می شود. به منظور تعریف اصطلاحات اصلی، بررسی منابعی انجام شد. اصطلاح UN, JICA, FEMA, EU, و منابع ترکی ( نظیر انتشارات علمی و اسناد وزارت کار و اسکان عمومی) بررسی شد. گزارش ارایه شده توسط متخصصان ARMONIA( پهنه بندی بندی چند بعدی خطرات طبیعی برای ارزیابی اثر) که توسط اتحادیه اروپا تامین بودجه می شود ، در ارایه اصطلاح بحران، در نظر گرفته شد. برخی تعاریف کلیدی مربوط به مطالعه در پیوست ۳ لحاظ شده اند. با این حال، اصطلاح تاب آوری بحران بیشتر از اصطلاحات دیگر به دلیل اهمیت مربوط به موضوع مطالعه تجزیه تحلیل می شود. مفهوم تاب آوری بحران در قرن ۲۱ بر اساس مفاهیم قبلی تاب آوری بحران توسعه یافته است. بر خلاف، مفهوم تاب آوری بحران، مفهوم تاب آوری بحران بر ارتجاع و انعطاف پذیری در مقاله با چالش های خاص بلایای طبیعی تاکید دارد( وال، کمپنلا ۲۰۰۵). به خصوص، با توجه به عدم قطعیت بحران های طبیعی، اصطلاح تاب آوری می تواند رهنمود بهتری برای ایجاد رویکرد های کاهش اثر بحران در سکونت گاه های شهری در اختیار بگذارد. .مفهوم تاب آوری بحران بر حسب توان سازش یک سیستم اسکان در معرض خطرات طبیعی با دیدگاه حفظ و احیای سطح قابل قبول عملکرد و ساختار تعریف می شود( گروینگ و همکاران ۲۰۰۶). همان طور که گفته شد، این مطالعه بر تاب آوری فیزیکی سکونت گاه های شهری در رابطه با بحران ها تاکید دارد. علاوه بر توسعه اصطلاحات بحران، روشن ساختن مفهوم اسکان شهری مفید است. تعاریف سکونت گاه های شهری از یک کشور به کشور دیگر و از یک سازمان به سازمان دیگر متغیر است. در واقع، مفهوم شهر به معنی تعریف خاص نیست بلکه یک فرایند است. امکان توصیف این فرایند به صورت مقیاس روستایی تا شهری وجود ندارد. به این طریق، همه شهر ها، سکونت گاه های شهری هستند ولی همه سکونت گاه های شهری، شهر نیستند. اگرچه مفهوم سکونت گاه شهری از یک کشور به کشور دیگر متغیر است، ولی به طور کلی از حیث اندازه و کارکرد، تعداد آستانه ساکنین، ترکیب معیار هایی نظیر تراکم جمعیت، کارکرد سیاسی، و فعالیت یا کاربری منطقه تعریف می شود( سازمان منابع جهانی ۱۹۹۶-۹۷). به منظور روشن سازی مفهوم سکونت گاه های شهری، بازنگری رویکرد های طراحی مختلف از حیث این معیار ها برای تشکیل سکونت گاه های شهری طی تاریخچه شهری مفید است( تئوری طراحی مکانی- یادداشت های یک سخنرانی، ۲۰۰۹). همان طور که جان فرید من عنوان کرد، شهر مکانی است که در آن افراد با کارکرد های مختلف نظیر فنی، جمعیت شناختی، فرهنگی، اقتصادی، فیزیکی و مدیریتی وجود دارند( فالودی ۱۹۷۳). از سوی دیگر، سکونت گاه روستایی، مکانی با عملکرد مشابه با خصوصیات فنی، جمعیت شناختی، فرهنگی، اقتصادی، فیزیکی و مدیریتی است. در این قالب، معیار های مربوط به کارکرد های فوق الذکر، مسائل کلیدی در روشن سازی تفاوت های بین سکونت گاه های شهری و روستایی است.برای مثال، از حیث معیار های جمعیت شناختی، سکونت گاه های شهری دارای جمعیت و تراکم بالایی است. از حیث معیار های اجتماعی، آن ها جوامع مدرن و ناهمگن تر دارند. حیات اجتماعی شهری برای همه باز است. از حیث معیار های اقتصادی، آن ها توسعه اقتصادی بیشتر، بازار های بزرگ تر، نوآوری های بیشتر تولید، و انواع مختلف سازمان های کاری بیشتر دارند( کمپل و فاینشتین ۲۰۰۳). از حیث معیار های فیزیکی، سکونت گاه های شهری دارای مساحت بیشتری بوده و کاربری های ارضی مختلفی با توجه به توسعه، حفاظت محیط زیست و نیز ارزش های طراحی شهری وجود دارند( فولادی ۱۹۷۳). بعد از روشن شدن مفهوم سکونت گاه های شهری، توجیه این که چرا سکونت گاه های شهری بسیار مود توجه هستند، بسیار آسان است. چون سکونت گاه شهری مرکز جمعیت های پر جمعیت، ساخت و ساز و زیر ساخت است، پتانسیل ریسک بالایی برای بحران وجود دارد. به عبارت دیگر، سکونت گاه های شهری آسیب پذیر تر از روستایی هستند. با توجه به آسیب پذیری، این رساله بر دارایی های فیزیکی سکونت گاه های شهری به جای مسائل اجتماعی، مدیریتی و روان شناسی تاکید دارد. یعنی، تاب آوری بحران یک سکونت گاه شهری با مدلی تایید و پشتیبانی می شود که شامل ساخت و ساز، زیر ساخت، استاندارد های طراحی، و خدمات فنی است. این رویکرد، مطابق با مفهوم ریسک در مطالعه سکونت گاه های شهری مستعد بلایای طبیعی است. بر اساس تعریف، ریسک، ترکیبی از احتمال وقوع خطرات طبیعی و بزرگی اثرات است. این خود تابعی از مواجهه و اثرات باالقوه است. چون هدف این مطالعه، کاهش اثرات فیزیکی نامطلوب بلایای طبیعی بر روی سکونت گاه های شهری است، مدل تاب آوری، بر ابعادی نظیر کد ها، استاندارد ها و قوانین استوار است. همان طور که در گزارش سالانه شورای تغییر اقلیم جهانی آلمان ذکر شده است، وقتی اثرات بلایا نامطلوب باشند، مفهوم ریسک اشاره به بعد هنجاری دارد(WBGU, 1998). از سوی دیگر، هنگام ایجاد قوانین، روش ها، استاندارد ها و فنون حفظ تاب آوری فیزیکی سکونت گاه های شهری، جدا سازی مسائل مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی از خصوصیات ساختار فیزیکی شهری سخت است. از این روی، مسائل مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی در این مطالعه ارزیابی می شود ولی هدف مطالعه بررسی بخش فیزیکی و ساختمانی سکونت گاه های شهری است. ۱-۳ اهداف رساله موضوع اصلی، بررسی رهنمود های مدیریتی برای کاهش اثرات بحران از جمله استاندارد ها، معیار ها، کد سازی برای سکونت گاه های شهری در معرض بحران می باشد. این رهنمود ها در مطالعه موردی تفصیلی تست خواهد شد. رهنمود های تست شده، پایه و اساس سیاست ها و راهبرد های کوتاه، میان مدت و بلند مدت برای بهبود سکونت گاه های شهری تاب آور در ترکیه به خصوص در مناطق مستعد زلزله است. این سیاست ها و راهبرد ها به اصول برنامه ریزی برای سکونت گاه های شهری تاب آور در ترکیه ترجمه شد. سپس شهری که دارای خطارت زلزله است ولی هنوز زلزله شدیدی را تجربه نکرده است، یعنی شهر کلون، با سیاست ها، راهبرد ها و معیار ها تعیین شد. در نهایت، توصیه های مسیر یاب برای سکونت گاه های شهری تاب اور در سراسر دنیا کشف خواهد شد. موضوع پیشنهادی، اطلاعاتی را در مورد روش های کاهش اثرات بلایا تحت رهبردی اروپا، بانک جهانی، UNDP و JICA ارایه می کند. این می تواند اهمیت زیادی برای ترکیه داشته باشد که عدم رعایت استاندارد های ساختمانی و غفلت در برنامه ریزی شهری، موجب تشدید خسارت طبیعی شده و افزایش جمعیت در مناطق خطر، موجب افزایش تهدیدات آینده شده است. سازمان های فوق الذکر، نقش مهمی در بهبود سکونت گاهی در معرض خطر ایفا می کنند. آن ها طرح هایی را برای بهبود سیستم های هشدار دهنده و اگاهی عمومی اجرا کرده اند. با این حال، برنامه ریزان شهری در ترکیه، رهنمود های مفیدی از ترکیب درس های آموخته شده در فعالیت های مختلف در سکونت گاه های تاب آور به بحران کسب می کنند. در این زمینه، نویسنده در کاهش اثرات زلزله ۱۹۹۹ در ترکیه مشارکت داشته است. زلزله ۱۹۹۹ نقطه عطفی در تجربه کاهش بلایا از حیث بزرگی و اثرات محرب بر روی منطقه صنعتی ترکیه به شمار می رود. با توجه به پویایی کاهش اثرات بلایای تجربه شده در این مورد، نتایجی را می توان برای کاهش اثرات بحران استخراج کرد. ۱-۴ هدف مطالعه اخیرا، بلایای طبیعی با اثرات مخرب بر سکونت گاه های انسانی افزایش یافته اند. ۵۰ کشور در دنیا، بر اساس خسارت های مالی ایجاد شده در دهه های اخیر به دلیل بحران های طبیعی توسط راهبرد جهانی کاهش بحران طبقه بندی شده اند. به شکل ۱ مراجعه کنید. شدت بحران ها از حیث این رویند تغییرات با افزایش جمعیت و در مناطق شهری بالاست و این موجب کاهش کیفیت محیط زیست و گرمایش جهانی می شود. تا سال ۲۰۰۰، نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند که سه درصد سطح زمین را اشغال می کنند. علاوه بر تراکم جمعیت، سکونت گاه های شهری در معرض خطرات طبیعی بالایی نظیر تراکم ساخت و ساز و افزایش سرمایه گذاری هستند( به بخش ۴۰۱ تحلیل خطرات موجود در سکونت گاه های شهری مراجعه کنید). به خصوص در ترکیه، از زمان زلزله ۱۹۹۹، گفته می شود که سکونت گاه های شهری دارای خطرات بالاتری از سکونت گاه های دیگر نظیر سکونت گاه های روستایی و دهکده های با تراکم کم می باشند. در زلزله، ۵ شهر اصلی به شدت تحت تاثیر بحران های طبیعی قرار گرفتند که شامل استانبول، کوکولی، ساکارایا، دزک و یالوا بودند. شدت خسارت به دلیل افزایش جمعیت و تراکم ساخت و ساز در منطقه بود. به علاوه، بسیاری از مراکز تولید صنعتی در خطوط گسل قرار گرفته بودند. در نتیجه زلزله همراه با آتش سوزی و ترکیدن لوله ها در پالایشگاه گاز توراس و انتشار مواد شیمیایی خطرناک از کارخانه تولید پارچه آکسا بود. از این روی، سکونت گاه های شهری مناطق پر خطر محسوب می شوند نه تنها به دلیل این که آن ها مملو از جمعیت هستند بلکه به دلیل مجاورت مناطق مسکونی به کارخانه های مستعد است. بحران های فناوری منجر به فروپاشی زیر ساخت ها و خدمات فنی اصلی نظیر برق، آب و گاز می شوند. دیگر مشکل اصلی مربوط به فعالیت های واکنش به بحران نظیر جست و جو و نجات، پاک سازی آور، تخلیه افراد، ارایه آب و غذا و افزایش امنیت در روند بحران های طبیعی است. در ابتدا، این فعالیت ه بیشتر زمان بر به شمار رفته و نیاز به سازمان دهی وسیع دارد. دوما، فعالیت های واکنش بحران در مناطق شهری منجر به اختلالات زیادی شده است. سوما، آن ها هزینه های مالی زیادی را متحمل می شوند. به همین دلیل، متمرکز شدن بر سکونت گاه های شهری تاب آور با دیدگاه نجات زندگی انسان، منابع اقتصادی، پایداری محیطی و دارایی های تاریخی و اجتماعی فرهنگی بسیار مهم است.
۱-مقدمه ۱-۱ فرضیه و سوالات تحقیق اخیرا، بحران های طبیعی با اثرات مخرب بر روی سکونت گاه های انسان گسترش یافته است. با توجه به همین موضوع، هدف این مطالعه، بررسی و امکان سنجی طراحی یک مدل تاب آوری بحران برای سکونت گاه های شهری است. از آن جا که سکونت گاه های شهری، زیستگاه های انسانی پرجمعیت و همراه با زیرساخت ها و ساختمان ها می باشند، ولی آن ها در معرض خطرات بالای بحران های طبیعی می باشند. در صورتی که راهبرد های برنامه ریزی جدید در قالب رویکرد های کاهش اثرات بحران در فرایند توسعه شهری اعمال نشود، سکونت گاه های شهری بیشتر در معرض خطرات بحران های طبیعی قرار خواهند گرفت. یک سری اصول، سیاست ها، راهبرد ها و استاندارد ها در خصوص سکونت گاه های شهری در معرض بحران برای کاهش اثرات بحران وجود دارند. به طور کلی، فرض زیر، یک متغیر مهم در این مطالعه محسوب می شود: فرضیه: از آن جا که سکونت گاه های شهری به طیف وسیعی از بحران های طبیعی آسیب پذیر می باشند، راهبرد ها و مفاهیم جدید برای بهبود تاب آوری بحران سکونت گاه های شهری مورد نیاز هستند. برای روشن شدن فرضیه فوق، دو مسئله، یعنی سکونت گاه های شهری و تاب اوری بحران نیاز به توضیح دارند. در بخش ها و فصول ذیل، توضیحات بیشتر در مورد سکونت گاه های شهری و تاب اوری بحران ارایه شده است.( به بخش ۱-۲ : تعلریف و مفاهیم و ۴-۱: تحلیل خطرات موجود در سکونت گاه های شهری مراجعه کنید). از دلایل آسیب پذیر سکونت گاه های شهری به بحران های طبیعی می توان به موارد زیر اشاره کرد: جمعیت زیاد، ساخت و ساز انبوه از حیث زیر ساخت و فراساخت، کاهش کیفیت و تخریب محیط زیست به دلیل افزایش جمعیت و ساخت و ساز انبوه، سرمایه گذاری فنی و اقتصادی زیاد. از این روی، سکونت گاه های شهری باید به بلایای طبیعی تاب آور باشند و این به معنی تاب آوری و انعطاف پذیری در حل چالش های ویژه مربوط به بحران های طبیعی مختلف است. در این فرضیه، اهداف اصلی، جمع اوری داده ها از مطالعات بین المللی نظیر گزارش های طرح سازمان ملل، بانک جهانی و اتحادیه اروپا و نیز یک سری کشور ها، تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های سکونت گاه های شهری مستعد بلایای طبیعی: انتقال درس های فراگرفته شده از زلزله ۱۹۹۹ در ترکیه و تست کتاب چه های پیشنهادی می باشد. روش های اتخاذ شده از جمله مدل تاب آوری بحران متشکل از یک بخش تجربی و نظری است. بخش نظری متشکل از مرور منابع، تحقیقات میدانی، بازدید های میدانی و مطالعات اسنادی ، ارزیابی طرح و درس های فرا گرفته شده از کشور ها و پروژه های مختلف است. بخش تجربی در بر گیرنده یک مطالعه موردی تفصیلی در خصوص زلزله است. اگرچه این مطالعه در بر گیرنده همه انواع بلایای طبیعی می شود، با این حال تست مدل تاب آوری بحران بررای تک تک بحران، عملی نیست. بر اساس تجربه میدانی خود محقق، زلزله ها به صورت موضوع مورد مطالعه در این جا در نظر گرفته شدند. یالوا شهری در ترکیه است که در بخش سواحل جنوب شرقی دریای مرمر واقع شده و کلوکن شهری در آلمان در امتداد رود راین در ایالت فدرال شمال راین برای مطالعه موردی در نظر گرفته شد. اگرچه یالوا، زلزله بسیار شدیدی را در ۱۹۹۹ تجربه کرد، کلوگن هنوز زلزله شدیدی را علی رغم لرزه خیزی بالای خود تجربه نکرده است. این تفاوت، فرصتی را برای تست مدل تاب آوری بحران که بر اساس درس های آموخته شده از زلزله های ۱۹۹۹ در ترکیه طراحی شده است در اختیار گذاشت. بخش اصلی این مطالعه، بر اساس نمونه های دیگر از تجربه شخصی در دولت ترکیه در زمینه برنامه ریزی شهری و کاهش اثرات بحران، تست مدل های پیشنهادی و نقد های مربوط به موسسات علمی و بین المللی نگاشته شده است. برای رسیدن به اهداف مطالعات نظری و عملی، سوالات تحقیق زیر رهنمودی را در اختیار می گذارد: سوالات تحقیق • خطرات بحران را برای سکونت گاه های شهری چگونه می توان تعریف و دسته بندی کرد؟ • کدام نوع پیشرفت و بهبود برای توسعه تاب آوری بحران سکونت گاه های شهری باید پیشنهاد کرد( توسعه سیاست تاب آوری، طرح کاهش اثرات بحران، فرایند کنترل موثر در خصوص کیفیت زیر ساخت، قانون گذاری جامع، آگاهی عمومی)؟ • چگونه می توان قوانین عمومی و کلی را از حیث شرایط محلی متفاوت برای سکونت گاه های شهری تاب آور به بحران فرموله سازی و تدوین کرد؟ • آیا امکان اشتقاق اصول، رهنمود ها، راهبرد ها واستاندارد ها از بازنگری بهترین عملیات جهانی وجود دارد؟ • آیا امکان تست این اصول، رهنمود ها، راهبرد ها و استاندارد ها در یک مطالعه موردی وجود دارد؟ ۱-۲ تعاریف و مفاهیم تعاریف و مفاهیم مسائل مهمی هستند زیرا هنوز یک تعریف یا اصطلاح جامع در رابطه با بحران تثبیت نشده است. در این مطالعه، از آن جا که مفهوم اصلی تاب آوری است، اصطلاحاتی نظیر بحران، خسارت، خطر، زیان، تاب آوری، بازیابی و کاهش اثر بحران به طور دقیق مطالعه می شود. مفاهیم مورد استفاده در این مطالعه، بیشتر فیزیکی هستند تا اجتماعی. از این روی، مفاهیمی نظیر خسارت، زیان، خسارت، ریسک، تاب اوری نشان دهنده بعد فیزیکی مکان های استقرار است. از سوی دیگر، بلایای طبیعی به خصوص زلزله ها، موضوع اصلی مطالعه هستند. به همین دلیل مفاهیم معدودی نظیر سازگاری و توان مقابله بر اساس خصوصیات بلایای طبیعی تعریف می شود. به منظور تعریف اصطلاحات اصلی، بررسی منابعی انجام شد. اصطلاح UN, JICA, FEMA, EU, و منابع ترکی ( نظیر انتشارات علمی و اسناد وزارت کار و اسکان عمومی) بررسی شد. گزارش ارایه شده توسط متخصصان ARMONIA( پهنه بندی بندی چند بعدی خطرات طبیعی برای ارزیابی اثر) که توسط اتحادیه اروپا تامین بودجه می شود ، در ارایه اصطلاح بحران، در نظر گرفته شد. برخی تعاریف کلیدی مربوط به مطالعه در پیوست ۳ لحاظ شده اند. با این حال، اصطلاح تاب آوری بحران بیشتر از اصطلاحات دیگر به دلیل اهمیت مربوط به موضوع مطالعه تجزیه تحلیل می شود. مفهوم تاب آوری بحران در قرن ۲۱ بر اساس مفاهیم قبلی تاب آوری بحران توسعه یافته است. بر خلاف، مفهوم تاب آوری بحران، مفهوم تاب آوری بحران بر ارتجاع و انعطاف پذیری در مقاله با چالش های خاص بلایای طبیعی تاکید دارد( وال، کمپنلا ۲۰۰۵). به خصوص، با توجه به عدم قطعیت بحران های طبیعی، اصطلاح تاب آوری می تواند رهنمود بهتری برای ایجاد رویکرد های کاهش اثر بحران در سکونت گاه های شهری در اختیار بگذارد. .مفهوم تاب آوری بحران بر حسب توان سازش یک سیستم اسکان در معرض خطرات طبیعی با دیدگاه حفظ و احیای سطح قابل قبول عملکرد و ساختار تعریف می شود( گروینگ و همکاران ۲۰۰۶). همان طور که گفته شد، این مطالعه بر تاب آوری فیزیکی سکونت گاه های شهری در رابطه با بحران ها تاکید دارد. علاوه بر توسعه اصطلاحات بحران، روشن ساختن مفهوم اسکان شهری مفید است. تعاریف سکونت گاه های شهری از یک کشور به کشور دیگر و از یک سازمان به سازمان دیگر متغیر است. در واقع، مفهوم شهر به معنی تعریف خاص نیست بلکه یک فرایند است. امکان توصیف این فرایند به صورت مقیاس روستایی تا شهری وجود ندارد. به این طریق، همه شهر ها، سکونت گاه های شهری هستند ولی همه سکونت گاه های شهری، شهر نیستند. اگرچه مفهوم سکونت گاه شهری از یک کشور به کشور دیگر متغیر است، ولی به طور کلی از حیث اندازه و کارکرد، تعداد آستانه ساکنین، ترکیب معیار هایی نظیر تراکم جمعیت، کارکرد سیاسی، و فعالیت یا کاربری منطقه تعریف می شود( سازمان منابع جهانی ۱۹۹۶-۹۷). به منظور روشن سازی مفهوم سکونت گاه های شهری، بازنگری رویکرد های طراحی مختلف از حیث این معیار ها برای تشکیل سکونت گاه های شهری طی تاریخچه شهری مفید است( تئوری طراحی مکانی- یادداشت های یک سخنرانی، ۲۰۰۹). همان طور که جان فرید من عنوان کرد، شهر مکانی است که در آن افراد با کارکرد های مختلف نظیر فنی، جمعیت شناختی، فرهنگی، اقتصادی، فیزیکی و مدیریتی وجود دارند( فالودی ۱۹۷۳). از سوی دیگر، سکونت گاه روستایی، مکانی با عملکرد مشابه با خصوصیات فنی، جمعیت شناختی، فرهنگی، اقتصادی، فیزیکی و مدیریتی است. در این قالب، معیار های مربوط به کارکرد های فوق الذکر، مسائل کلیدی در روشن سازی تفاوت های بین سکونت گاه های شهری و روستایی است.برای مثال، از حیث معیار های جمعیت شناختی، سکونت گاه های شهری دارای جمعیت و تراکم بالایی است. از حیث معیار های اجتماعی، آن ها جوامع مدرن و ناهمگن تر دارند. حیات اجتماعی شهری برای همه باز است. از حیث معیار های اقتصادی، آن ها توسعه اقتصادی بیشتر، بازار های بزرگ تر، نوآوری های بیشتر تولید، و انواع مختلف سازمان های کاری بیشتر دارند( کمپل و فاینشتین ۲۰۰۳). از حیث معیار های فیزیکی، سکونت گاه های شهری دارای مساحت بیشتری بوده و کاربری های ارضی مختلفی با توجه به توسعه، حفاظت محیط زیست و نیز ارزش های طراحی شهری وجود دارند( فولادی ۱۹۷۳). بعد از روشن شدن مفهوم سکونت گاه های شهری، توجیه این که چرا سکونت گاه های شهری بسیار مود توجه هستند، بسیار آسان است. چون سکونت گاه شهری مرکز جمعیت های پر جمعیت، ساخت و ساز و زیر ساخت است، پتانسیل ریسک بالایی برای بحران وجود دارد. به عبارت دیگر، سکونت گاه های شهری آسیب پذیر تر از روستایی هستند. با توجه به آسیب پذیری، این رساله بر دارایی های فیزیکی سکونت گاه های شهری به جای مسائل اجتماعی، مدیریتی و روان شناسی تاکید دارد. یعنی، تاب آوری بحران یک سکونت گاه شهری با مدلی تایید و پشتیبانی می شود که شامل ساخت و ساز، زیر ساخت، استاندارد های طراحی، و خدمات فنی است. این رویکرد، مطابق با مفهوم ریسک در مطالعه سکونت گاه های شهری مستعد بلایای طبیعی است. بر اساس تعریف، ریسک، ترکیبی از احتمال وقوع خطرات طبیعی و بزرگی اثرات است. این خود تابعی از مواجهه و اثرات باالقوه است. چون هدف این مطالعه، کاهش اثرات فیزیکی نامطلوب بلایای طبیعی بر روی سکونت گاه های شهری است، مدل تاب آوری، بر ابعادی نظیر کد ها، استاندارد ها و قوانین استوار است. همان طور که در گزارش سالانه شورای تغییر اقلیم جهانی آلمان ذکر شده است، وقتی اثرات بلایا نامطلوب باشند، مفهوم ریسک اشاره به بعد هنجاری دارد(WBGU, 1998). از سوی دیگر، هنگام ایجاد قوانین، روش ها، استاندارد ها و فنون حفظ تاب آوری فیزیکی سکونت گاه های شهری، جدا سازی مسائل مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی از خصوصیات ساختار فیزیکی شهری سخت است. از این روی، مسائل مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی در این مطالعه ارزیابی می شود ولی هدف مطالعه بررسی بخش فیزیکی و ساختمانی سکونت گاه های شهری است. ۱-۳ اهداف رساله موضوع اصلی، بررسی رهنمود های مدیریتی برای کاهش اثرات بحران از جمله استاندارد ها، معیار ها، کد سازی برای سکونت گاه های شهری در معرض بحران می باشد. این رهنمود ها در مطالعه موردی تفصیلی تست خواهد شد. رهنمود های تست شده، پایه و اساس سیاست ها و راهبرد های کوتاه، میان مدت و بلند مدت برای بهبود سکونت گاه های شهری تاب آور در ترکیه به خصوص در مناطق مستعد زلزله است. این سیاست ها و راهبرد ها به اصول برنامه ریزی برای سکونت گاه های شهری تاب آور در ترکیه ترجمه شد. سپس شهری که دارای خطارت زلزله است ولی هنوز زلزله شدیدی را تجربه نکرده است، یعنی شهر کلون، با سیاست ها، راهبرد ها و معیار ها تعیین شد. در نهایت، توصیه های مسیر یاب برای سکونت گاه های شهری تاب اور در سراسر دنیا کشف خواهد شد. موضوع پیشنهادی، اطلاعاتی را در مورد روش های کاهش اثرات بلایا تحت رهبردی اروپا، بانک جهانی، UNDP و JICA ارایه می کند. این می تواند اهمیت زیادی برای ترکیه داشته باشد که عدم رعایت استاندارد های ساختمانی و غفلت در برنامه ریزی شهری، موجب تشدید خسارت طبیعی شده و افزایش جمعیت در مناطق خطر، موجب افزایش تهدیدات آینده شده است. سازمان های فوق الذکر، نقش مهمی در بهبود سکونت گاهی در معرض خطر ایفا می کنند. آن ها طرح هایی را برای بهبود سیستم های هشدار دهنده و اگاهی عمومی اجرا کرده اند. با این حال، برنامه ریزان شهری در ترکیه، رهنمود های مفیدی از ترکیب درس های آموخته شده در فعالیت های مختلف در سکونت گاه های تاب آور به بحران کسب می کنند. در این زمینه، نویسنده در کاهش اثرات زلزله ۱۹۹۹ در ترکیه مشارکت داشته است. زلزله ۱۹۹۹ نقطه عطفی در تجربه کاهش بلایا از حیث بزرگی و اثرات محرب بر روی منطقه صنعتی ترکیه به شمار می رود. با توجه به پویایی کاهش اثرات بلایای تجربه شده در این مورد، نتایجی را می توان برای کاهش اثرات بحران استخراج کرد. ۱-۴ هدف مطالعه اخیرا، بلایای طبیعی با اثرات مخرب بر سکونت گاه های انسانی افزایش یافته اند. ۵۰ کشور در دنیا، بر اساس خسارت های مالی ایجاد شده در دهه های اخیر به دلیل بحران های طبیعی توسط راهبرد جهانی کاهش بحران طبقه بندی شده اند. به شکل ۱ مراجعه کنید. شدت بحران ها از حیث این رویند تغییرات با افزایش جمعیت و در مناطق شهری بالاست و این موجب کاهش کیفیت محیط زیست و گرمایش جهانی می شود. تا سال ۲۰۰۰، نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند که سه درصد سطح زمین را اشغال می کنند. علاوه بر تراکم جمعیت، سکونت گاه های شهری در معرض خطرات طبیعی بالایی نظیر تراکم ساخت و ساز و افزایش سرمایه گذاری هستند( به بخش ۴۰۱ تحلیل خطرات موجود در سکونت گاه های شهری مراجعه کنید). به خصوص در ترکیه، از زمان زلزله ۱۹۹۹، گفته می شود که سکونت گاه های شهری دارای خطرات بالاتری از سکونت گاه های دیگر نظیر سکونت گاه های روستایی و دهکده های با تراکم کم می باشند. در زلزله، ۵ شهر اصلی به شدت تحت تاثیر بحران های طبیعی قرار گرفتند که شامل استانبول، کوکولی، ساکارایا، دزک و یالوا بودند. شدت خسارت به دلیل افزایش جمعیت و تراکم ساخت و ساز در منطقه بود. به علاوه، بسیاری از مراکز تولید صنعتی در خطوط گسل قرار گرفته بودند. در نتیجه زلزله همراه با آتش سوزی و ترکیدن لوله ها در پالایشگاه گاز توراس و انتشار مواد شیمیایی خطرناک از کارخانه تولید پارچه آکسا بود. از این روی، سکونت گاه های شهری مناطق پر خطر محسوب می شوند نه تنها به دلیل این که آن ها مملو از جمعیت هستند بلکه به دلیل مجاورت مناطق مسکونی به کارخانه های مستعد است. بحران های فناوری منجر به فروپاشی زیر ساخت ها و خدمات فنی اصلی نظیر برق، آب و گاز می شوند. دیگر مشکل اصلی مربوط به فعالیت های واکنش به بحران نظیر جست و جو و نجات، پاک سازی آور، تخلیه افراد، ارایه آب و غذا و افزایش امنیت در روند بحران های طبیعی است. در ابتدا، این فعالیت ه بیشتر زمان بر به شمار رفته و نیاز به سازمان دهی وسیع دارد. دوما، فعالیت های واکنش بحران در مناطق شهری منجر به اختلالات زیادی شده است. سوما، آن ها هزینه های مالی زیادی را متحمل می شوند. به همین دلیل، متمرکز شدن بر سکونت گاه های شهری تاب آور با دیدگاه نجات زندگی انسان، منابع اقتصادی، پایداری محیطی و دارایی های تاریخی و اجتماعی فرهنگی بسیار مهم است.
Description
۱٫ INTRODUCTON 1.1. Hypothesis and Research Questions Recently, natural disasters with devastating effects on human settlements have proliferated. In light of this fact, this study aims at searching for the possibility of designing a disaster resilience model for urban settlements. Since urban settlements are habitats of human beings where are densely populated and constructed (infrastructure and buildings), they have high natural disaster risks. Unless the new planning strategies integrated with disaster mitigation approaches are not applied into the urbanization process, urban settlements unfortunately will still have high natural disaster risks. There are some main principles, policies, strategies, and standards to guide disaster prone urban settlements to mitigate disasters. In sum, the following hypothesis is the main determinant of the scope of this study: HYPOTHESIS: As urban settlements are particularly vulnerable to various types of disasters, new strategies and concepts are needed to enhance disaster resilience of urban settlements. To clarify the above hypothesis, two issues, namely urban settlements and disaster resilience need to be explained shortly. The further explanations about urban settlements and disaster resilience are also available in the following parts and chapters (see also “۱٫۲٫Definitions and Concepts” & “۴٫۱٫Analysis of Existing Risks in urban Settlements”). The reasons of remarkable disaster vulnerability of urban settlements are (i) high population, (ii) dense construction in terms of super- and infra-structure, (iii) degradation of environmental quality due to their overpopulation and dense construction, (iv) economically and technologically high investments. Thus, urban settlements need to be disaster resilient which implies elasticity and flexibility in coping with the particular challenges of the various natural disasters(Vale, L. J., Campanella, T. J.; 2005). To serve this hypothesis, the main objectives are synthesizing data from international studies such as project reports from the UN, World Bank, and EU as well as best country examples; determining strengths, weaknesses, opportunities, and threats for urban settlements prone to disasters; transferring lessons learned from the 1999 earthquakes in Turkey; structuring guidelines; and testing the proposed guidebook. The method towards such a disaster-resilience model consists of a theoretical and an empirical part. The theoretical part consists of literature reviews, desktop researches, institutional visits and documents, and project evaluations and lessons learned from various countries and international projects. The empirical part consists of a comparative case study on earthquakes. Although the scope of the study covers all types of natural disasters, it won’t be practical to test the disaster-resilience model for each natural disaster case. Based on field experience of the author, earthquakes are chosen as a topic of comparative case study. Yalova as a Turkish city located on the south-eastern coastal part of the Marmara Sea (see also fig. 9) and Cologne as a Germany city lies on the River Rhine in the Federal State of North Rhine-Westphalia (see also fig. 10) are selected for the comparative earthquake case study. While Yalova experienced a high intensity earthquake in 1999, Cologne has not yet experienced a devastating earthquake despite of its high seismic risk. This difference creates an opportunity to test the proposed disaster-resilience model which is designed based on lessons learned from the 1999 earthquakes in Turkey. The empirical part of the study also constitutes with additional relevant examples from personal experience in the Turkish Government in the field of urban planning and disaster mitigation, tests of the proposed model, and reflections of criticism received from international and scientific platforms. In order to fulfill both theoretical and practical studies, the following research questions provide guidance: RESEARCH QUESTIONS I. How can disaster risks for urban settlements be defined and categorized? II. What types of improvement should be proposed to develop disaster resilience of urban settlements (development of a resilience policy, a mitigation plan, an effective controlling process on construction and infrastructure quality, a comprehensive legislation, public awareness…)? III. How can general rules be formulated in light of different local conditions for disaster resilient urban settlements? IV. Is it possible to derive some principles, guidelines, strategies and standards from a review of international best practices? V. Is it possible to test those principles, guidelines, strategies and standards in a (comparative) case study? 1.2. Definitions and Concepts Definitions and concepts are important issues because there is not (yet) existing commonly shared established disaster terminology. In this study, since the main concept is resilience, the terminology on disaster, damage, hazard, loss, risk, resilience, recovery, mitigation is studied intensively. The concepts used in this study are more physical than social. Thus the concepts like damage, loss, hazard, risk, resilience, etc. denote physical dimension of settlements. On the other hand, natural disasters, especially earthquakes are the core of the study. That’s why a few concepts such as adaptation and coping capacity are defined according to the natural disaster features. In order to define the principal terms, a literature survey was carried out. The terminology of the UN, JICA, FEMA, EU, and Turkish literature (including scientific publications and the documents and files of the Ministry of Public Works & Settlement) were scanned. The report prepared by experts of the ARMONIA (=Applied Multi Risk Mapping of Natural Hazards for Impact Assessment) Project funded by the European Community was also be taken into account in proposing a disaster terminology. Some key definitions related to the study are set out in the Annex III (see also Annex III). However the term “disaster resilience” is analyzed more than other terms due to its significance with respect to the topic of the study. The concept of disaster resilience has been developed in the 21st century, in lieu of the previous concept of disaster resistance. Unlike the concept of disaster resistance, the concept of disaster resilience emphasizes elasticity and flexibility in coping with the particular challenges of the various natural disasters (Vale, L. J., Campanella, T. J.; 2005). Especially, with regard to the uncertainty of natural disasters, the term of resilience can provide a better guidance to produce effective disaster mitigation approaches in urban settlements. The disaster resilience concept is defined in terms of the adaptation capacity of a settlement system (built up and non-built up environment as well as community of life) potentially exposed to natural hazards with a view to maintaining or restoring an acceptable level of functioning and structure (Greiving et al.,2006). As already mentioned, this study focuses on physical resilience of urban settlements in the case of disasters.
